4 yıllık lise yerine ilgiye dayalı esnek bir yapı hedefleyen Bakanlık, “3+1”, “2+2” ve yaş temelli olmak üzere üç alternatifi değerlendiriyor. Öneriler, merkezi sınav baskısını azaltarak öğrencilerin eğitimini kendi ilgi alanlarına göre yönlendirmeye olanak tanımayı amaçlıyor.

Masadaki Üç Model

Millî Eğitim Bakanlığı’nın masasına konulan üç model önerisi şöyle özetleniyor:

3+1 Modeli: Lise eğitiminin ilk üç yılı zorunlu kabul ediliyor; son 12’nci sınıf ise üniversite sınavına hazırlık yılına dönüştürülüyor. Bu modelde eğitim 3 yılda tamamlanacak ve dönemin sonunda öğrenciye lise diploması.

2+2 Modeli: 10. sınıfın (ilk 2 yılın) sonunda öğrencilere mezuniyet diploması verilmesi öngörülüyor. İsterlerse öğrenciler iki yıl daha okulda kalarak akademik eğitimlerine devam edebilecek. Böylece zorunlu eğitim süresi kısaltılmış olacak.

Yaş Temelli Model: Zorunlu eğitim, yaşa dayalı hale getirilebilir. Örneğin 16 yaşını dolduran öğrenciler zorunlu eğitimden muaf tutulabilir veya lise eğitimi tamamen isteğe bağlı hale gelebilir. Böyle bir düzenleme meslek liselerine yönelimi artırmayı hedefliyor.

Bu modeller, öğrenci merkezli ve esnek bir lise eğitimi için eğitimcilerin ve STK’ların görüşleri alınarak şekillendiriliyor. Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli kapsamında 1., 5. ve 9. sınıflarda uygulamaya giren yeni müfredatın ardından, liselerde de benzer bir dönüşüm için uzman önerileri toplanıyor.

Değişiklik Gerekçeleri

Bakanlık, bu adımları dünyada ve Türkiye’de yaşanan hızlı dönüşümlerle açıklıyor. Yapay zekâ ve eğitim teknolojilerindeki gelişmeler, lisede okullaşma oranlarındaki artış ile okul dışı eğitim imkânlarının çoğalması, mevcut 12 yıllık zorunlu eğitimin gözden geçirilmesini gündeme getirdi. Öte yandan sınav odaklı sistemin öğrenciler üzerindeki yoğun baskısını hafifletmek de revizyon amaçları arasında. Yapılacak değişikliklerle “eğitimi şekillendiren ve baskılayan merkezi sınavların etkisinin azaltılması” hedeflenir.

Yusuf Tekin’in Açıklamaları

Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin, zorunlu eğitim süresindeki esneklik ihtiyacını, yükseköğretime geçişin yaygınlaşmasıyla ilişkilendirdi. Tekin bir TV programında, “Yükseköğretime erişimin yaygınlaşmasıyla çok sayıda öğrenci lise sonrası yükseköğretime gidiyor ve otomatikman zorunlu eğitim 16 yıla çıkmış gibi algılanıyor” dedi. Ayrıca mesleki ve teknik eğitim alanında yetişmiş nitelikli eleman sıkıntısına dikkat çeken Tekin, “Kamuoyundan böyle bir talep gelirse bu tartışılabilir” ifadesiyle, kamuoyunda desteklenen modellerin değerlendirilmeye hazır olduğunu vurguladı.

Uluslararası Örnekler

Benzer yaş temelli yaklaşımlar dünya genelinde de mevcut:

ABD: Eyaletlere göre değişmekle birlikte genellikle 6–16 veya 6–18 yaş arası eğitim zorunlu tutuluyor.

Almanya: Federal eyaletler bazında 6–15 veya 6–16 yaş arası zorunlu eğitim uygulaması bulunuyor.

Japonya: Eğitim 6 yaşında başlıyor ve 15 yaşında tamamlanan 9 yıllık zorunlu eğitim öngörülüyor.

İngiltere: 5–18 yaş arası eğitim zorunlu, ancak öğrenciler 16 yaşında yükseköğrenime veya çıraklığa geçebiliyor.

İsveç ve Finlandiya: Genellikle 6–16 yaş arası eğitim zorunlu kabul ediliyor.

Bu örnekler, eğitim süresinde esnekliğin yaygın bir uygulama olduğunu gösteriyor.

Karar Süreci

MEB’in hazırladığı model önerileri, Cumhurbaşkanı Erdoğan başkanlığındaki kabine toplantısında sunulacak. Bakan Tekin de üzerinde uzlaşılan modellerin Cumhurbaşkanı ve Kabine’de istişare edileceğini. Nihai kararın alınabilmesi için taslak değişikliklerin yasal prosedürlere uygun olarak TBMM’ye ya da ilgili yönetmeliklere sunulması bekleniyor. Gelişmeler takip edilirken, eğitim uzmanları önerilerini paylaşmaya devam ediyor.

Kaynaklar: Millî Eğitim Bakanlığı açıklamaları ve son dönemde çıkan haberler dikkate alınmıştır